ارزیابی خصوصیات مورفولوژیک و مولکولی پایه های پسته (pistacia vera l) تحت شرایط تنش شوری و خشکی

پسته (pistacia vera l.) به عنوان یکی از محصولات کشاورزی ایران 10 درصد از درآمدهای غیرنفتی کشور را به خود اختصاص می دهد و لذا جایگاه خاصی را در بین محصولات کشاورزی به لحاظ اقتصادی دارا می باشد. این گیاه آخرین محصول کشاورزی قابل کشت در زمین های حاشیه کویر است در صورتی که باغات آن از بین بروند هیچ محصول دیگری در این مناطق قابل کشت نخواهد بود. به سبب قدمت زیاد کشت پسته در ایران تنوع ژنتیکی قابل توجهی در بین ژنوتیپ های آن وجود دارد اما در مورد روابط ژنتیکی این ژنوتیپ ها اطلاعات کاملی در دسترس نیست لذا ضروری است که تنوع موجود در بین ارقام پسته ایرانی که ذخایر ژنتیکی ارزشمندی محسوب می شوند مورد ارزیابی دقیق قرار گیرد. از طرفی دیگر در سال های اخیر تنش شوری و خشکی در باغات استان کرمان خسارت سنگینی را به همراه داشته است که موجب کاهش عملکرد پسته ایران در مقایسه با کشورهایی مانند امریکا و ترکیه شده است و مطالعات چندانی نیز بر روی ارقام تحت تنش و معرفی ارقام متحمل به شوری و خشکی صورت نگرفته است. به این منظور در این بررسی 75 ژنوتیپ تحت تنش شوری و خشکی از باغات رها شده با تعدادی ارقام شاهد از کلکسیون مرکز تحقیقات پسته کشور گزینش و با استفاده از نشانگرهای مورفولوژیک، ssr و issr مورد مطالعه قرار گرفتند .میانگین مربوط به صفات کیفی و کمی برگ و میوه ارزیابی شد که در مورد هر صفت بیشترین و کمترین مقدار مشخص شد. تجزیه خوشه-ای براساس صفات کیفی و کمی برگ و میوه صورت گرفت که گروه بندی براساس صفات کیفی برگ 11 گروه را نشان داد که ژنوتیپ های تشکیل دهنده آن دارای بیشترین تشابه ژنتیکی بودند. و در تجزیه خوشه ای براساس صفات کمی میوه ارقام شاهد در 5 گروه همراه ژنوتیپ-های گزینش شده ظاهر شدند. 11 جفت آغازگر ssr مجموعاً 35 آلل را با میانگین 1/3 آلل به ازای هر جفت آغازگر تکثیر کرد که 3 جفت آغازگر قادر به تولید محصولات چندشکل بودند. 6 آغازگر issr به کار رفته نیز منجر به تکثیر 91 قطعه با میانگین 1/15 آلل به ازای هر آغازگر شد. تمام آغازگرها محصولات چند شکل تکثیر نمودند. در گروه بندی های حاصل از تجزیه خوشه ای issr و ترکیب ssrو issr ارقام شاهد با بعضی از ژنوتیپ های گزینش شده شش گروه را تشکیل دادند. در حالیکه سایر ژنوتیپ ها در گروه بندی با هیچکدام از ارقام شاهد قرار نگرفتند. نتایج تجزیه خوشه ای همچنین نشان داد تعدادی از ژنوتیپ های گزینش شده از مناطق تحت تنش که پتانسیل مطلوبی برای تحمل به تنش داشتند در گروه هایی با ارقام متحمل قرار گرفتند. بین نشانگرهای مورد بررسی و جنسیت ارتباطی مشاهده نشد. براساس تجزیه رگرسیون، ارتباط بالایی بین بعضی از قطعات تکثیر شده توسط نشانگرهای issr با صفاتی مانند طول میوه (r=0.999) و وزن میوه (r=0.993)مشاهده شد و این قطعات جهت مطالعات بعدی معرفی شدند. همچنین بعضی ارقام متحمل به شوری و خشکی نیز برای مطالعات بیشتر معرفی شدند کلمات کلیدی: تنش شوری و خشکی، چندشکلی، ضریب رگرسیون، نشانگرهای مورفولوژیک، نشانگرهای issrو ssr